Agama dan Masyarakat: Teori-Teori Berkaitan Dengan Sosiologi Agama

TEORI-TEORI BERKAITAN DENGAN SOSIOLOGI AGAMA

Ibn Khaldun

Y Ilmu sosiologi sains telah wujud seawal zaman Ibn Khaldun

Y Dikenali sebagai Bapa Sosiologi Islam

Y Dalam buku “Mukaddimah” telah memberi impak yang besar terhadap perkembangan moden

Y Kajian Khaldun telah mendahului kaedah-kaedah kajian klasik Barat

Y Namun, tidak ramai yang mengakui Khaldun sebagai Bapa Sosiologi Moden kerana tindakan beliau yang tidak memisahkan agama daripada kehidupan sosial

Y Kehidupannya dipenuhi dengan perjuangan sosial sehingga beliau dipenjarakan kerana tindakannya yang mengkritik pemerintah

Y Mengkaji faktor-faktor ekonomi, sosial dan politik

Y Terdapat persamaan antara sosiologi Barat dengan sosiologi Khaldun

Y Interaksionisme: Khaldun meletakkan landasan ilmunya berdasarkan kepada interaksi manusia

Y Penyelidikan Khaldun setara dengan penyelidikan Barat kerana:

« Mengkaji perubahan dan fenomena sosial

« Mengkaji perkaitan antara institusi sosial

« Membezakan antara masyarakat primitif dengan moden

« Menghubungkan pemikiran sosiologi dengan sejarah

« Penyelidikan secara saintifik dan empirikal

©   Seorang aktivis dan kehidupannya dipenuhi dengan perjuangan sosial

©   Sentiasa mempersoalkan keadilan dalam masyarakat kerana keadilan adalah untuk kesejahteraan manusia

©   Mengiktiraf kewujudan masyarakat yang berstratifikasi tetapi menolak ketidakadilan

©   Ini dibuktikan dengan kesanggupan berkhidmat dengan kerajaan yang memerintah, memberi nasihat dan teguran

©   Tidak menganjurkan pertentangan revolusi tetapi mahu perubahan secara reformasi sosial

©   Berbeza dengan teori Marx yang berlandaskan kepada konflik dan bergerak dengan tema revolusi dalam menentang stratifikasi

©   Sosiologi daripada perspektif Islam:

« Berteraskan agama

« Berbentuk aktivisme sosial

« Mengkaji interaksi mikro dan makro

« Keadilan untuk kesejahteraan masyarakat

« Tidak memisahkan agama dengan aspek-aspek lain seperti ekonomi, sosial dan politik

Sosiologi Islam

S Bersifat teoritikal (menerokai prinsip-prinsip kehidupan sosial berlandaskan Al-Quran)

S Kritikal (mengkaji masyarakat berdasarkan kaedah yang sejajar dengan idealisme Islam)

S Strategi (mempunyai rancangan mengatasi masalah yang dihadapi oleh masyarakat berlandaskan Islam)

S Manusia mempunyai pelbagai etnik di mana manusia dijadikan sebagai suku-suku dan berbangsa yang memerlukan interaksi antara satu sama lain

S Manusia bertingkah laku hasil daripada interaksi mereka

S Perangai manusia adalah berbagai-bagai sama ada dari buruk sehinggalah baik

S Teori Interaksionalisme: Manusia adalah mahkluk terbaik berbanding dengan segala yang wujud di dunia ini di mana manusia mempunyai kebolehan untuk mendapatkan segala ilmu pengetahuan dan membuat pertimbangan sendiri mengenai pelbagai aspek dalam kehidupan

S Dengan fikiran yang waras, manusia boleh membuat keputusan berkaitan dengan aksi dan tindakan mereka

S Konflik dalam masyarakat sukar untuk dielakkan dalam proses berinteraksi antara satu sama lain

S Konflik berpunca daripada niat manusia untuk mencapai hasratnya yang tidak sama dengan pihak lain

S Menekankan pencarian jalan untuk mencapai kesejahteraan melalui interaksi dalam masyarakat dengan melakukan kebaikan atas prinsip keadilan

Teori Fungsionalisme

Emile Durkheim

µ Meletakkan dirinya dalam tradisi positivis

µ Kajiannya berkaitan dengan masyarakat bersifat objektif (tidak dipengaruhi oleh perasaan) dan secara saintifik

µ Agama merupakan sesuatu diekspresi daripada kesepaduan sosial

µ Mengkaji agama primitif dalam kalangan masyarakat asli di Australia

µ Untuk memahami bentuk asas sesebuah kehidupan beragama untuk semua masyarakat

µ Agama atau kepercayaan yang masyarakat asli tersebut hormati sebenarnya adalah ekspresi terhadap pemahaman dan anggapan mereka tentang masyarakat itu sendiri

µ Ini ditujukan kepada semua masyarakat di seluruh dunia

µ Agama bukanlah rekaan, khayalan atau imaginasi walaupun beliau menafikan apa intipati yang diperoleh para penganut agama

µ Agama merupakan sesuatu yang benar dan hak

µ Agama merupakan suatu ekspresi oleh sesebuah masyarakat itu sendiri

µ Sudah tentu tiada satu masyarakat pun yang tiada agama

µ Agama sebagai kuasa yang lebih hebat dan besar daripada diri kita

µ Agama adalah kehidupan sosial kita dan memberi persepsi tersebut sebuah “wajah” supernatural

µ Kemudian, mengekspresikan diri kita secara beragama dalam kelompok atau berkumpulan

µ Agama adalah ekspresi daripada kesedaran terkumpul kita di mana ia menjadi penyambung bagi semua kesedaran individu dan kemudiannya mencipta sebuah realiti tentangnya

µ Masyarakat kurang kompleks mempunyai sistem keagamaan yang kurang kompleks

µ Semakin kompleks sesebuah masyarakat, maka kecenderungan untuk sesebuah sistem agama berkembang secara universal

µ Agama (Elementary Forms) adalah sesebuah kesatuan sistem kepercayaan dan amalan yang berelatif serta berkaitan dengan sesuatu yang suci dan agung

µ Kepercayaan dan amalan bersatu ke dalam sesebuah komuniti bermoral

µ Agama sebagai sebuah perbandingan yang jelas antara kesucian dan kekarutan serta ia boleh diselarikan dengan perbezaan antara Tuhan dan manusia

Teori Konflik

Karl Marx

ù Melihat agama sebagai “candu” yang merosakkan masyarakat

ù Pernyataan ini amat popular dalam kajiannya yang bertajuk “A Contribution to The Critique of Hegel ‘s Philosophy of Right”

ù Percaya agama memberi ubat penenang yang salah kepada masyarakat untuk mengurangkan penderitaan akibat daripada pemerintahan yang kejam

ù Menyalahkan kepercayaan kepada Tuhan yang dianggap menjadi penghalang kepada perkembangan fahaman Marxist

ù Digambarkan sebagai anti-semitisme ataupun dipanggil anti-yahudi

Max Weber

{ Mengkaji kesan tindakan agama dan ketidakadilan agama

{ Agama sebagai suatu salah faham dan perpaduan sosial

{ Tidak cuba untuk mengurangkan intipati agama

{ Mengkaji bagaimana idea dan kumpulan agama berinteraksi dengan aspek lain dalam kehidupan sosial

{ Sering berusaha untuk mendapatkan maskud subjektif agama kepada individu

{ Memberi penghargaan kepada agama kerana membentuk imej seseorang di dunia dan imej ini boleh memberi kesan kepada pandangan individu terhadap minat dan bagaimana individu membuat keputusan untuk mengambil tindakan

{ Agama adalah terbaik untuk difahami bagaimana ia bertindak balas kepada kehendak manusia berkaitan dengan ketuhanan

{ Manusia menghadapi pelbagai masalah

{ Persoalan tentang ketuhanan iaitu bagaimana kuasa luar biasa Tuhan yang suci berkait rapat dengan ketidaksempurnaan dunia yang telah dicipta oleh-Nya

{ Bagi Weber, manusia harus tahu mengapa wujud ketidaklayakan “nasib baik” dan penderitaan dunia

{ Agama menawarkan jawapan iaitu “penyelamatan” (terlepas dari penderitaan dan makna ketenangan)

{ Pemburuan kepada keselamatan adalah sama seperti pemburuan terhadap kekayaan (menjadi motivasi kepada manusia)

{ Ini kerana agama membantu mendefinisikan motivasi

{ Percaya agama membantu membangkitkan kapitalisme moden

{ Dalam The Protestant Ethic, Weber menyatakan kapitalisme berkembang di Eropah kerana bagaimana kepercayaan terhadap takdir diinterpretasikan oleh Puritan Inggeris

{ Teologi Puritan: Di mana bukan semua orang harus diselamatkan, hanya beberapa insan terpilih sahaja yang boleh mengelakkan diri mereka daripada kemusnahan dan menyimpang daripada ketentuan Tuhan